Windows İşletim Sistemleri Dosya Sistemleri ve Disk İşlemleri

Windows client ve server işletim sistemlerinde kullanılan dosya sistemi ve disk işlemlerine değineceğimiz makalemizin başlangıcında Windows sistemlerde kullanılan genel dosya sistemlerini ve özelliklerini anlatacağım, ilerleyen kısımda ise Windows sistemlerde disk yönetimi ile neler yapabileceğimizi anlatacağım.

 

Windows sistemlerde kullanılmış ve kullanılmakta olan dosya sistemleri ve özellikleri:

 

Fat16: Bu dosya sistemi maksimum 4 GB’lık disk bölümleri (partition ya da volume) tanımlanabilir. Güvenli ve güvenilir değildir. Güvenli olmaması bu dosya sisteminde ağ üzerinden geçerli olan paylaşım izinleri dışında, yerel olarak izinlerin verilemeyeceği anlamına gelir. Yani, makinenin başına oturan ve oturum açabilen bir kişi FAT16 sistemine sahip bölümlere erişebilir ve her şeyi yapabilir. Onu engelleyici hiçbir şey yapılamaz. Güvenilir olmaması ise bu dosya sisteminin daha kısa zamanda bozulabilmesidir. Ama FAT16 dosya sisteminin çok önemli bir avantajı vardır: Bütün işletim sistemleri tarafından tanınır. Microsoft’un bütün işletim sistemleri (DOS, Windows 3.11, Windows 95-98-Me, Windows NT, Windows 2000, Windows XP) tarafından desteklendiği gibi Microsoft dışı işletim sistemleri (OS/2, Linux vb.) tarafından da desteklenir. Cluster boyutu olarak 32kbyte alan kullanır.

 

Fat32:Bu dosya sistemi FAT16 dosya sisteminin daha gelişmişidir. Burada tanımlanacak disk bölümü 2 TB’a  kadar çıkabilir. Ama bu sistem de güvenli ve güvenilir değildir. Bu dosya sistemi yalnızca Windows 98, Windows 2000 ve Windows XP işletim sistemleri tarafından desteklenir. Diğer işletim sistemleri bu dosya sistemine sahip disk bölümlerine ulaşamazlar.Fat32 sisteminde 32GB partitionlar oluşturulabilir.Tek bir dosya boyutu olarak sadece 4Gb bir data kopyalaması yapılır.Desteklenen karakter sayısı Max 255 karakterdir.Cluster boyutu olarak 16kbyte alan kullanır.

 

Ntfs:Adından da anlaşılabileceği gibi NT’nin (ve sonraki işletim sistemleri olan Windows 2000 ve Windows XP’nin) desteklediği dosya sistemidir. Bu dosya sistemi hem güvenli, hem de güvenilirdir. Burada makinenin başına oturup oturum açan bir kişiye karşı bile dosyalarımızı koruma mümkündür. Ayrıca işlemlerini çok denetimli bir şekilde yapar ve sistemin kolay kolay bozulmasına izin verilmez. Dezavantajı ise DOS, Windows 3.1, Windows 95-98-Me işletim sistemleri tarafından tanınamamasıdır. NTFS’de tanımlanabilecek disk bölümü 12 Exa Byte’a (EB) kadar çıkabilir. ( 1 EB=1000 Peta Byte, 1 Peta Byte=1000 Tera Byte, 1 Tera Byte=1000 GB).Bir partition en fazla 2 TB olabilir.Nfts bizlere güvenlik,şifreleme,sıkıştırma özelliği sağlar.Aşağıdaki tabloda geniş bir şekilde bu dosya sistemlerinin özellikleri yer almaktadır.

 

 

Dosya sistemlerine hepimizin anlayabileceği şekilde kafa karıştırıcı bilgiler vermeden genel hatları ile değindik.Şimdi Windows Nt teknolojisi ile birlikte gelen Disk Management konsolu ile  neler yapabileceğimiz konusunda biraz inceleme yapalım.Ben bu aşamadan sonraki anlatımımı Windows 7 client işletim sistemi üzerinden yapacağım.Bu anlatımım windows7  üzerinden olmasına rağmen Windows Vista,Windows Xp,Windows 2000,Windows 2000 Server,Windows 2003 Server,Windows 2008 Server sistemlerinde çok ufak farklılıklar olmasına rağmen bu saydığımız sistemlerde yapı yine aynı mantıkla işlemektedir.Bundan sonraki adımları resim yazı şeklinde ele alacağım.

 

1-Şimdi Disk Management konsolumuzu açalım.Bu işlem için start menüsünden Computer linkine sağ tıklatıp Manage seçeneğini seçelim.

 

 

2-Bu işlemden sonra aşağıdaki gibi konsolumuz açılacaktır.Konsolda Disk Management sekmesine tıklatalım.Bu alanda sistemde bulunan disklerimiz görünmektedir.Disklerimiz üzerinde işlem yapmaya başlamadan bazı terimler hakkında genel bilgiler elde edelim.

 

 

Basic Disk : Bu yapıda Windows nt işletim sistemleri üzerinde en fazla 4 primary partition oluşturulabilir.Eğer 3 primary partition oluşturulup 4.partition Extend olarak oluşturulur ise İngiliz alfabesindeki A ve B harfleri dışındaki karakterler kadar extend partition oluşturulabilir.Bu bölüm silinmeden boyutları değiştirilemez.

 

Dynamic Disk : Bu yapıda partition yerini volume almaktadır.Yani partition sınırı bulunmamaktadır.Burada sürücü harfi bitse bile klasörler üzerine sürücülerimizi mount edebiliriz.Bu yapıda raid mantığında işlemler yapmamız mümkündür.Bu terimleri genel olarak anlattıktan sonra zaten yapacağımız örnekler ile pekiştirmiş olacağız.Bu  yapılar şekil üzerinde aşağıdaki gibi tanımlanabilir.

 

3-Yukarıdaki diskimiz unlocated yani yapılandırılmamış olarak görünmektedir.Bu diskimiz üzerinde işlemler yaparak bazı kısımlarda açıklamalar yapıp bilgiler vereceğim.

 

Diskimizin üzerinde sağ tıklatıp New Simle volume seçiyorum.

 

 

Gelen karşılama ekranını next ile geçiyoruz.

 

 

Burada toplam disk kapasitesi verilmiştir.Biz ne kadar bir alan oluşturacaksak miktarını belirliyoruz.İstersek bir seferde tamamı ile tek primary partition yapabiliriz.Ben 3000 olarak yani 3GB alan belirtiyorum.

 

 

Bu ekranda sürücü harfimizi belirliyoruz.İstersek sürücü harfi vermeden bir klasöre mount edebiliriz.Fakat ileride bu örneği yapacağım için şu an orayı pas geçiyoruz.

 

 

Bu ekranda partitionun hangi dosya sistemi ile oluşturacağımızı seçiyoruz.Dikkat ederseniz birim oluştururken ben 3GB alan belirledim.Bu yüzden Fat,Fat32 ve Ntfs alanları karşıma çıktı.Ben burada 5GB alan belirleseydim sadece Fat32 ve Ntfs olacaktı.32 Gb tan büyük bir partition oluştursaydım burada sadece Ntfs gözükecekti.Bunları örnekler yaparak görebilirsiniz.

 

 

Ben ilk olarak Fat32 alan oluşturuyorum.Burada label kısmında bir etiket bildiriyorum.Quick format ile hızlı biçimlendirebileceğimi belirliyorum.Burada dikkat ettiyseniz alanımız Fat32 olduğu için sıkıştırma özelliği pasiftir.Bu özellik sadece Ntfs üzerinde çalışmaktadır.

 

 

Bu ekranda yaptığımız işlemlerin bir özeti gözükmektedir.Finish diyip işlemlerimizin bitmesini bekliyoruz.

 

 

Bu aşamada diskimiz belirlediğimiz kapasitede bir primary partitiona bölünmüştür.

 

 

Şimdi aynı işlemleri yaparak 2 adet 3gb boyutunda primary partition oluşturacağım.Son olarak geri kalan kapasite boyutunda size Fat ve Ntfs farklarını göstermek için alan oluşturacağım.Bu işlemlerim yukarıdakinin aynısı olduğu için resimlemeden bu alanları oluşturuyorum.Resmimizde de gözüktüğü gibi sadece 4 alan oluşturulabiliyor.4.alanımı ikiye bölmek istesem bunu primary  partition olarak değil exdend partition olarak yapılandıracaktı.Şu an disk1 üzerinde 3 adet Fat32 ve 1 adet Ntfs formatında partition bulunmaktadır.Burada yer alan Fat32 ve new volume partition etiketleri olup bunu değiştirebilir yada partition oluştururken farklı isimler verebiliriz.

 

Şimdi bilgisayarım içerisinde oluşturulan disklerimiz gözükmektedir.

 

 

Şimdi disk özelliklerime bakıyorum burada disklerimiz biri Fat ve diğeri Ntfs olduğu için makalemizin başında aralarındaki farkları sıralamıştık.Ntfs üzerinde security Tabı bulunurken Fat32 sistem üzerinde bu bulunmamaktadır.Dolayısı ile Fat32 security izinlerinden yararlanamamaktadır.

 

 

4-Buraya kadar olan işlemlerimizde basic disk yapısı üzerinde primary parttion hakkında bilgi verdik.Özetleyecek olursak basic partition üzerinde en fazla 4 primary partition oluşturabiliyorduk.Şimdiki örneğimizde 3 normal partition oluşturalım.İşlemler yukarıda anlatıldığı için tekrar resimlemiyorum.3 Partitionu oluşturduktan sonra 2 extend partition oluşturalım.Bunun için disk2 yi kullanacağım.Görüldüğü gibi ben 3 adet primary partitionu disk 2 üzerinde oluşturdum.Şimdi extend partition oluşturacağım.Bunun için aşağıdaki gibi boş alan üzerinde sağ tıklatıp New Simple Volume seçeneğini seçelim.

 

 

 

Karşılama ekranını next ile geçelim.

 

 

Oluşturacağımız diskin boyutunu girelim.

 

 

Burada sürücü harfimizi seçelim.

 

 

Burada diskimizin dosya sistemini seçiyoruz.Dikkat ettiyseniz Ntfs seçildiği için Compression seçeneği aktif durumdadır.

 

 

Burada Finish diyip işlemlerimizi tamamlıyoruz.

 

 

Aşağıdaki resimde disk 2 üzerindeki oluşturulmuş primary ve extend partitionlar görünmektedir.Basic disk üzerinde primary olarak 4 adetten fazla eklenemeyen partition son dördüncü partitionun extend olması ile eklenebilir durumdadır.Bu yapıda win7 ve server 2008 normalde 4 Primary partition eklendiğinde beşincisinin eklenmesine izin vermeyecektir.Fakat win7 ve server 2008 üzerinde bunu otomatik olarak extend partition şeklinde algılayıp partition eklenmesine izin vermektedir.Burada extend partitonlarımız yeşil renkle ifade edilmektedir.İngiliz alfabesindeki a ve b harfleri haricinde kalan harf kadar basic disk yapısına extend partition eklenebilmektedir.

 

 

5-Şimdi Basic diskin yapısını ve mantığını anladıktan sonra Dynamic disk için örnekler yapalım.Burada yapacağımız örnekler için disk1 ve disk2 üzerinde oluşturulan tüm partitionları siliyorum.Dynamic disk uygulamaları yapabilmemiz için disklerimizi Dynamic yapıya çevirmemiz gerekmektedir.Windows 7 ve server 2008 üzerinde bu işlemi yapmadan Dynamic disk uygulamaları yapabilmekteyiz fakat bu winows7 ve server 2008 öncesi nt tabanlı sistemlerde mümkün olmamaktadır.Bu nedenle aşağıdaki şekilde Convert işlemini yapıyoruz.Disklerden birine sağ tıklatıp Conver to Dynamic Disk seçeneğini tıklatıyoruz.

 

 

Burada bize hangi diskleri convert edeceğimiz sorulmaktadır.Birinci disk üzerinde yani disk 0 üzerinde işlem yapmayacağım için diğer diskleri seçelim.Ok butonuna basalım.

 

 

Aşağıdaki resmimizde görüldüğü gibi disklerimiz Dynamic disk olarak yapılandırıldı.

 

 

Burada dikkatinizi çekti ise Convert To Dynamic Disk altında Convert To GPT disk bulunmaktadır.Bu terimide açıklayalım isterseniz.

 

Gpt Disk : GUID bölümleme tablosu (GPT) disk bölümleme stili, büyüklüğü en çok 18 eksabayt olan birimleri ve disk başına en çok 128 bölümü destekler. Buna karşılık, ana önyükleme kaydı (MBR) disk bölümleme stili, büyüklüğü en çok 2 terabayt olan birimleri ve disk başına en çok dört birincil bölümü (veya üç birincil bölüm, bir genişletilmiş bölüm ve sınırsız sayıda mantıksal sürücü) destekler. MBR bölümlemeli disklerden farklı olarak, platform işlemi açısından kritik öneme sahip veriler, bölümlenmemiş veya gizli kesimlerde değil, bölümlerde bulunur.performans açısından 64 bit sistemlerde kullanılması önerilmektedir.Biz disklerimizi dynamic disk mantığına getirdik.Şimdi sırası ile raid adımlarını açıklayalım ve örnekler yapalım.

 

6-Aşağıda disklerimiz üzerine tıkladığımızda karşımıza gelen disk oluşturma yapılarını sırası ile anlatmaya çalışacağım. Fakat burada sizleri kavram kargaşasına boğup kafanızı karıştırmamak adına genel hatları ile tanımları anlatıp özetleyeceğim.

 

 

 

Simple Volume :Tek bir disklik bölüm oluşturmak için kullanılır.Bu bölümün örneğini yukarıda yaptık.

Striped Volume : Raid 0 mantığı ile çalışır.Diskler kendi boyutu kadar kapasite taşır.Eklenen disk sayısı kadar kapasite eklenmiş olur.Örneğin 4 adet 50 Gb disk takarsak 200 Gb alan elde ederiz.Avantajı performans sağlar.Dez avantajı disklerden birinde sorun olması halinde sistem işlemez hale gelir. Şimdi bu yapıyı örneklendirelim.

 

Diklerimizden bir tanesinin üzerinde sağ tıklatıp New Striped

 

 

Gelen ekranı next ile geçelim.

 

Bu ekranda bizden sisteme dahil etmemiz gereken diskler istenmektedir.En az iki disk ile bu yapıyı kurabilmekteyiz.Ben 4 diskli bir yapı kuracağım.

 

 

Burada disklerimizi Add butonu ile karşı tarafa seçilmiş dikler alanına geçiriyoruz.Diskimizin toplam boyutu üzerinden ne kadar alan gireceğimizi MB cinsinden belirliyoruz.Ben 30000 MB lık alan kullanacağımı yazdım.

 

 

Bu ekranda sürücü harfimizi belirliyoruz.

 

 

Bu ekranda dosya sistemimi seçip Labei tanımlayıp sıkıştırma özelliği ile hızlı Biçimlendirmesini belirleyip ilerliyorum.

 

 

Bu ekranda işlemlerin özeti gözükmektedir.Finish diyerek bitiriyorum.

 

 

Aşağıda görüldüğü gibi E sürücü harfine sahip New Wolume etiketli 4 Diskten oluşan 140 GB kapasiteli bir diskim oluşuyor.Kapasite tam 140 değil de 136 Gb olarak gözükebilir.Bunu Dynamic disk işlem yapabilmek için kullanmaktadır.

 

 

Mirrored Volume: En az iki disk ile bu yapı kurulabilir.En fazla iki disk kullanılabilir.Bu yapı diklerin birbirine aynalamasını yaparak dataların yedekli çalışmasını sağlar.Dosyaların güvende olmasını sağlarken performans biraz düşük olmaktadır. Şimdi yapımızı örneklendirelim.

 

Disklerimizden bir tanesinin üzerinde sağ tıklatarak New Mirrored Volumesi deçiyoruz.

 

Karşılama ekranını next ile geçiyoruz.

 

 

 

Bu ekranda kullanılacak diskler görünmektedir.

 

 

Bu ekranda kullanılarak olan diski seçiyoruz.Dikkat ettiyseniz iki diskten oluştuğu için iki diski seçilen diskler alanına aktardıktan sonra Add butonu pasif hale geldi.Geri kalan diskler ile sistemimizde eğer gerek var ise farklı bir mirrored özelliğini daha aktif hale getirebilirsiniz.14000 olarak disk kapasitemi belirliyorum.

 

 

Oluşacak olan partitionumuza bir sürücü ismi atıyoruz.

 

 

Diskimizin dosya sistemini seçiyoruz.Formatını hızlı atmasını ve sıkıştırma özelliğini aktif ettikten sonra ilerliyoruz.

 

 

İşlemlerin özetini görüp finish diyoruz.

 

 

İşlemlerimiz bitti resimdeki seçili alana mirrored parttionlarımız gözükmektedir.Mirror yapısında iki disk tek disk gibi çalıştığından dolayı disk kapasitemi 13,67 Gb olarak resimde gözükmektedir.

 

 

Spanned Volume: Boş alanları birleştirip bir disk oluşturmak için kullanılır.Avantajı parça alanlardan bize alan oluşturur.Biri bozulunca hepsi bozulur.Boşluklar 10+10+15=35 olarak bize alan sağlar.Şimdi örneğimize geçelim. Disklerimizden bir tanesindeki yapılandırılmamış partitionlar üzerinde sağ tıklatıp New Spanned Volume  seçeneğini seçelim.

 

 

Karşılama ekranını next ile geçelim.

 

 

Dosya sistemimizi seçip etiketini belirleyip next ile ilerleyelim.

 

 

Bu ekranda kullanmak istediğimiz diskler listelenmektedir.

 

 

Şimdi gerekli diskleri aktardıktan sonra next ile ilerleyelim.

 

 

Sürücü harfimizi belirleyip ilerleyelim.

 

 

Yapılan işlemlerin özetleri gözükmektedir.Finish ile bitirelim.

 

 

Aşağıda mor renkle ifade edilen alanımız oluştu.Toplam boşta bekleyen partitionlar kadar alan elde ettik.33,5 GB tek disklik bir partition sahibi olduk.Bu yapıda partitionlardan biri zarar görür ise sistem çalışmaz hale gelir.

 

 

 

Raid5 :Bu sistem en az üç diskle performans açısından ve verilerin güvende olması için kullanılır.Diskler aynı boyutta olmalıdır.Aksi taktirde en düşük diske göre yapılandırılır.Örneğin 3 adet 60 Gb diskimiz olur ise disklerin toplamını N olarak kabul edersek raid5 N-1 olarak hareket edip 2 disk görecek ve toplamda 2 disk kadar alanı bize verecektir.Yani 120 Gb alana sahip partitionumuz olacaktır.Windows7  üzerine bu özellik kısıtlanmıştır.Bu özellik server 2008 üzerinde kullanılabilmektedir.Fakat elimde halihazırda 2003 server olduğu için örneğimizi 2003 üzerinden anlatacağım.

Disklerimizden birtanesinin partitionu üzerinde sağ tıklayıp yeni birim diyoruz

 

 

Gelen karşılama ekranını ileri ile geçiyoruz.

 

 

Bu ekranda raid5 yapacağımız için seçim yapıp ilerliyoruz.

 

 

Bu ekranda seçilecek disklerimiz gözükmektedir.

 

 

Disklerimizi seçiyoruz ve kapasite belirtiyoruz.Ben bütün kapasitelerini raid 5 için kullanacağım.En az 3 Disk gerektiği için tüm diskleri seçiyorum.

 

 

Sürücüye isim verip ilerliyorum

 

 

Disk dosya türünü seçip biçimlendirme özelliğini hızlı ve sıkıştırma özelliğini aktif olarak seçip ilerliyoruz.

 

 

Bu ekranda işlemlerin özeti gözükmektedir.Son ile biritiyoruz.

 

 

Bu ekranda 3 diskimizden oluşan raid5 Eşitleme işlemini başlattı.Şu an toplam disk sayımızın bir eksiğinin kapasitesi kadar disk boyutumuz var .Biz 40 gb olan disklerden kullandığımız için 80 Gb alana sahip olduğumuz görünmektedir.

 

 

7-Şimdi ise bir örnekle diskimizi bir klasöre mount edip bu alandaki örneklerimizi ve anlatımımızı noktalayacağız.Bu örneğimi tekrardan Windows7 işletim sistemine geçerek oradan yapacağım.Şimdi örneğimizi yapmak için yapılandırılmamış bir disk üzerinde sağ tıklatıp.Nez Simple volume diyerek yeni bir partition oluşturacağız.

 

Next ile karşılama ekranını geçelim.

 

 

Kapasite için gerekli boyutu belirleyip ilerleyelim.

 

 

Bu ekranda artık bir sürücü ismi belirtmeyip mount edeceğimiz klasörün yolunu gösteriyoruz.

 

 

Bu ekranda dosya sistemini seçip sıkıştırma özelliğini aktif edip hızlı biçimlendirmeyi seçip ilerleyelim.

 

 

Bu ekranda özet bilgiler gelir.Finish ile bitirelim.

 

 

Ekranda görüldüğü gibi bize klasöre mount edilmiş sürücü ismi  olmayan bir partition oluşturuldu.

 

 

Bu sürücü bilgisayarımda gözükmemektedir.Fakat görünmesini istersek bir sürücü harfi ile eşleştirerek görüntülenebilir.

 

 

Mount edilen klasörde disk ikonu ile belirlediğimiz kapasitede bir partitiona hizmet eden kısa yol oluştu.

 

 

8-Bu alana kadar disk özelliklerini fazla kafa karıştırmadan akılda kalacak kısa bilgilerle anlatmaya çalıştım.Umarım yararlı olmuştur bundan sonra son olarak size bu işlemlerin komut satırından nasıl yapılacağı konusunda biraz bilgi aktarıp makalemi sonlandırmak istiyorum.Bu işlemi Microsoft’ un bir aracı olan Diskpart ile yapacağız.Windows server 2008 ve Windows7 sistemlerinden birini kullanmıyorsanız sisteminizin yükleme medyası  içerisinden support klasöründe bulunan support tool exe dosyasını kurmanız gerekmektedir.Ben Windows 7 üzerinde bu işlemi yapacağım için kurulum yapmadan direk olarak bu işlemleri yapacağım.

 

Bu işlem için başlat menüsünde arama çubuğunu Diskpart yazalım ve bulunan diskpart dosyasını çalıştıralım.

 

 

Buradaki adımları gerek duydunuz taktirde kendiniz help dosyasından ve Microsoft sitesinden bulabilirsiniz.Ben fazla geniş olarak değinmeden sadece bir partition oluşturup bu partitiona sürücü harfi atayacağım.Şimdi “List disk”komutu ile disklerimizi listeleyelim.

 

 

Disklerimiz listelenince “Select Disk 4”komutu ile işlem yapacağımız diski seçelim.

 

 

Şimdi diskimiz üzerinde bir partition oluşturalım.Bu işlem için “Create partition primary size=35000” komutu ile 35 Gb boyutunda primary bir partitionu 4 nolu diskimize ekledik.

 

 

Diskimize “Assign Letter=Z” komutu ile sürücü harfi atayalım.Sadece Assign yazarsak komut satırına sıradaki boş sürücü harfi otomatik olarak atanır.

 

 

Şekilde görüldüğü gibi 4 nolu diskimize 35 GB boyutunda Z ismi ile primary partition eklenmiş durumdadır.

 

 

Bu makalemde Windows Nt tabanlı sistemlerde diskler konusunda kısa öz bilgiler vererek sizlere konuyu anlatmaya çalıştım.Umarım yararlı olmuştur.Makalemi hazırlamada bilgilerinden yararlandığım kurs hocama teşekkür ederim.Bir başka makalede görüşmek dileğiyle.