Exploit Nedir, Ne Amaçla Kullanılır? Exploit Saldırıları ve Korunma Yöntemleri

Bilgisayarınızı güvende tutmak ve yetkisiz erişimi önlemek için büyük çaba sarf etseniz de, başkalarının içeriğinize erişmesini önlemek için dizüstü bilgisayarınız için her türlü parolaya ve güvenlik önlemine sahip olsanız da, gizliliğiniz bilgisayar açıkları (computer exploits) yoluyla da tehlikeye girebilir. 

Exploit Nedir?

Exploit, bir yazılımda bulunan bir güvenlik açığından veya herhangi bir güvenlik kusurundan yararlanan bir koddur. Bilgisayar korsanları bir açıktan yararlanarak ağa kötü amaçlı yazılım, casus yazılım veya fidye yazılımı bulaştırabilir ve bu da ağı ve kullanıcıları ek siber saldırılara açık hale getirebilir.

Exploit’i Anlamanın Faydaları

Açıkları anlamak, aşağıdaki çeşitli nedenlerden dolayı çok önemlidir:

• Güvenliği Geliştirmek: Açıklar hakkında bilgi sahibi olmak, sistem ve uygulamalardaki güvenlik açıklarının bilgisayar korsanları tarafından istismar edilmeden önce tespit edilmesine ve azaltılmasına yardımcı olur.
• Proaktif Savunma: Güvenlik uzmanları, açıkların nasıl çalıştığını anlayarak siber saldırı tespit sistemleri ve güvenlik duvarları gibi daha etkili savunma mekanizmaları geliştirebilir.
• Olay Müdahalesi: Bir güvenlik ihlali durumunda, açıkların nasıl işlediğini bilmek soruşturma ve düzeltme sürecine yardımcı olabilir.
• Güvenlik Testi: Etik bilgisayar korsanları ve sızma testi uzmanları, sistemlerin güvenlik duruşunu değerlendirmek için açıklardan yararlanır ve işletmelerin güvenlik açıklarını bulup düzeltmelerine yardımcı olur.

Exploit Özellikleri

Exploit’ler genellikle kendilerini etkili kılan aşağıdaki ortak özellikleri paylaşır:

• Gizlilik: Birçok açık, güvenlik yazılımları ve yöneticiler tarafından tespit edilmekten kaçınmak için tasarlanmıştır.
• Otomasyon: Açıklar aynı anda birden fazla sistemi hedef alacak şekilde otomatikleştirilebilir.
• Yük Teslimatı: Açıklar genellikle, güvenlik açığından yararlanıldığında kötü niyetli eylemi gerçekleştiren kod olan bir yük içerir.
• Çok Yönlülük: Bazı açıklar farklı sistemlerde ve yazılım sürümlerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
• Kalıcılık: Açıklar, ele geçirilen sisteme erişimi sürdürmek için mekanizmalar içerebilir.

Exploit Saldırıları Nasıl Çalışır?

Çoğu kötü niyetli saldırıda olduğu gibi bilgisayar açıkları da genellikle kötü amaçlı yazılım saldırıları yoluyla iletilir. Bunlar arasında oltalama e-postaları, SMS oltalama saldırıları, spear phishing ve daha fazlası yer alır.

Kötü amaçlı bir bağlantıya tıklamak veya virüslü bir eki indirmek gibi bir kimlik avı girişiminde bulunduktan sonra istismar kodu veya programı bilgisayarınıza girer ve bilgisayarınızı güvenlik açıklarına karşı tarar.  

Herhangi bir boşluk bulunursa, program bunlardan faydalanabilir ve bilgisayarınıza kötü amaçlı yazılım gönderebilir. Bu nedenle, güvenlik açıkları exploit saldırılarının başarısında kilit bir rol oynar.  

Uygulama geliştiricilerin ve bilgisayar üreticilerinin düzenli yazılım güncellemeleri yayınlamasının nedeni budur. Güncellemeler, bilgisayar korsanlarının cihazlarınızdan yararlanmasına yol açabilecek güvenlik açıklarını gidermelerine ve hataları düzeltmelerine olanak tanır.

Exploit Yaşam Döngüsü

Bir exploit’in yaşam döngüsü temel olarak birkaç aşamadan oluşur:

• Keşif: Güvenlik açığı araştırmacılar, geliştiriciler veya bilgisayar korsanları tarafından keşfedilir.
• Geliştirme: Güvenlik açığından yararlanmak için bir exploit geliştirilir.
• Silahlandırma: Açık, kötü amaçlı yazılım yükleme gibi belirli bir eylemi gerçekleştiren bir yük ile birleştirilir.
• Teslimat: Exploit, hedef sisteme kimlik avı e-posta’ları, kötü amaçlı web siteleri veya doğrudan ağ saldırıları gibi çeşitli yollarla iletilir.
• Exploit: Exploit yürütülür ve yük teslim edilerek bilgisayar korsanı hedefine ulaşır.

Exploit Türleri

Exploits iki kategoriden birine girer: bilinen ve bilinmeyen.

1. Bilinen açıklar

Adından da anlaşılacağı üzere bilinen açıklar, siber güvenlik uzmanları tarafından bilinmektedir. Etkilenen bilgisayar, ağ veya yazılım güvenlik boşlukları zaten tespit edilmiş ve geliştiriciler ilgili düzeltmeleri ve yamaları yayınlamıştır.

Geliştiriciler tarafından yayınlanan yamalara rağmen bilinen açıklar etkilenen cihaz veya ağ üzerinde kalmaya devam edebilir. Bunun nedeni, bilgisayar sahiplerinin ve kullanıcıların yazılımı her zaman gerektiği kadar düzenli olarak güncellememeleridir, bu da daha fazla güvenlik açığına yol açar.

2. Bilinmeyen açıklar

Bilinmeyen açıklar siber güvenlik uzmanlarının henüz keşfetmediği açıklardır. Siber suçlular bir güvenlik açığını keşfettikleri gün hedefledikleri kişilere saldırır. Temel olarak, bilinmeyen açıkları tespit etmek ve raporlamak için günün her saati çalışmak zorunda olan siber güvenlik uzmanları için çok hızlı hareket ederler.

Yaygın Exploit Teknikleri

1. Arabellek Taşması

Buffer overflow, bir bellek bloğuna tutması için tahsis edilenden daha fazla veri yazıldığında meydana gelir. Bu durumda, veriler bitişik belleğin üzerine yazılabilir ve bu da çökmeler veya kötü amaçlı kodların yürütülmesi gibi öngörülemeyen sonuçlara yol açabilir. Bilgisayar korsanları, önemli bellek alanlarının üzerine kötü amaçlı yükler yazan girdi verileri oluşturarak arabellek taşması güvenlik açıklarından yararlanır.

2. SQL Enjeksiyonu

SQL enjeksiyonu, kullanıcı girdisini düzgün bir şekilde sterilize etmeyen web uygulamalarındaki güvenlik açıklarından faydalanır. Bilgisayar korsanları bir girdi alanına kötü niyetli SQL ifadeleri ekleyebilir veya “enjekte edebilir” ve web uygulamasının arkasındaki veri tabanını manipüle edebilir. Bu, yetkisiz veri erişimine, veri manipülasyonuna ve hatta veri tabanı sunucusu üzerinde tam kontrole yol açabilir.

3. Cross-Site Scripting (XSS)

Cross-Site Scripting (XSS), diğer kullanıcılar tarafından görüntülenen web sayfalarına kötü amaçlı komut dosyaları enjekte etmeyi içerir. Bu komut dosyaları çerezleri, oturum belirteçlerini veya diğer hassas bilgileri çalabilir ve hatta HTML sayfasının içeriğini yeniden yazabilir. XSS saldırıları, kullanıcı girdisini düzgün bir şekilde doğrulamayan web uygulamalarındaki güvenlik açıklarından yararlanır.

İlgili İçerik: XSS Nedir? Cross-Site Scripting Zafiyeti Nasıl Giderilir?

4. Sıfır Gün Açıkları

Sıfırıncı gün açıkları, yazılım veya donanımda daha önce bilinmeyen bir güvenlik açığını hedefler. “Sıfırıncı gün” terimi, geliştiricilerin güvenlik açığından yararlanılmadan önce bu açığı düzeltmek için sıfır günü olduğu anlamına gelir. Sıfırıncı gün açıkları özellikle tehlikelidir, çünkü yazılım satıcısı ve güvenlik topluluğu tarafından bilinmezler ve bir yama yayınlanana kadar sistemleri korumasız bırakırlar.

İlgili İçerik: Sıfır Gün Açığı Nedir? Zero-day Açığı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Exploit Kit Nedir?

Bazen siber suçlular exploit kitleri satar veya kiralar. Bu, kullanımı basit olan bir exploit koleksiyonudur. Çok fazla teknik bilgisi olmayan kullanıcılar bile exploit kitlerini kullanabilir ve kötü amaçlı yazılım yayabilir. Bu yüzden dark web’deki siber suçlular arasında oldukça popülerdir. Ayrıca exploit kitleri özelleştirilebilir, böylece kullanıcılar buraya yeni açıklar ekleyebilir.

Önceden, birçok exploit kiti Adobe Flash gibi tarayıcı eklentilerine odaklanıyordu, çünkü bunları tarayıcıdan ayrı olarak güncellemeniz gerekiyordu. Günümüzde exploit kitleri düşüşte olsa da, bu gerçeğe rağmen bazı exploit kitleri siber suçlular için hala çok değerli bir araçtır.

Exploit Kullanım Alanları

Exploit hem kötü niyetli hem de iyi niyetli amaçlar için kullanılabilir:

1. Kötü Amaçlı Kullanımlar

• Veri Hırsızlığı: Açıklar hassas bilgilere yetkisiz erişim elde etmek için kullanılabilir.
• Sistemin Ele Geçirilmesi: Bilgisayar korsanları bir sistem veya ağ üzerinde kontrol elde etmek için açıkları kullanabilir.
• Bozulma: Exploit, hizmet reddi saldırılarına neden olarak hizmetlerin kullanılabilirliğini bozabilir.

2. Meşru Kullanımlar

• Sızma Testi: Güvenlik uzmanları, bir sistemin savunmasını test etmek için açıkları kullanır.
• Araştırma: Araştırmacılar güvenlik açıklarını anlamak ve daha iyi güvenlik önlemleri geliştirmek için açıkları inceler.
• Eğitim: BT uzmanlarını açıklar konusunda eğitmek, sistemleri ve verileri daha iyi korumalarına yardımcı olur.

Exploit Saldırılarından Kendinizi Nasıl Koruyabilirsiniz?

Aşağıdaki ipuçlarını uygulayarak kendinizi exploit saldırılarından koruyabilirsiniz:

1. Güncel kalın

Her uzman size yazılımınızı her sürümde güncellemeniz gerektiğini söyler. Aksi takdirde, siber suçluların potansiyel kurbanı olabilirsiniz. Cihazınız otomatik güncellemelere izin veriyorsa, hemen bu modu açın. Eğer izin vermiyorsa, güncelleme hakkında bir bildirim alır almaz yazılımınızı güncelleyin.

2. Yalnızca güvenilir sağlayıcıların yazılımlarını kullanın

Uygulama, tarayıcı uzantıları ve eklentilerin güvenilir geliştiricilere ait olduğundan emin olun.

3. Dosyalarınızı her zaman yedekleyin

Sürücüyü bilgisayarınızdan ayrı bir yerde saklamak, sizi dosyalara zarar veren kötü amaçlı yazılımlardan korur. 

4. Gereksiz yazılımları silin

Eğer kullanmadığınız yazılımlar varsa,bu yazılımları silin. Savunmasız bir yazılımınız olmadığında, hackleme fırsatınız da ortadan kalkacaktır.

5. Sisteminizi izleyin

Sistemin periyodik olarak izlenmesi şüpheli davranışları tespit etmenizi sağlar. Bu, birinin sisteminizi bilinmeyen güvenlik açıklarıyla istismar etmeye çalıştığının ilk işareti olabilir. Üçüncü taraf uygulamaları kullanmak sisteminizin istismar edilmesini önleyebilir.

Exploit Nasıl Azaltılır?

Exploit riskinin azaltılması, teknik ve organizasyonel önlemlerin bir kombinasyonunu içerir:

• Yama Yönetimi: Bilinen güvenlik açıklarını gidermek için yazılım ve sistemleri düzenli olarak güncelleyin.
• İzinsiz Giriş Tespit Sistemleri (IDS): İstismar girişimlerini tespit etmek ve bunlara yanıt vermek için IDS dağıtın.
• Girdi Doğrulama: SQL enjeksiyonu ve XSS saldırılarını önlemek için uygun girdi doğrulaması uygulayın.
• Güvenlik Eğitimi: Sosyal mühendislik saldırıları riskini azaltmak için çalışanları en iyi güvenlik uygulamaları konusunda eğitin.
• Erişim Kontrolü: Başarılı bir açığın etkisini sınırlamak için güçlü erişim kontrolleri uygulayın.

Exploit Örnekleri

Dünyada exploit örnekleri oldukça yaygındır, ancak bazıları o kadar büyük hasara yol açmıştır ki, bu örnekleri unutmak oldukça zordur.  

1. WannaCry

2017 yılında U.S. National Security Agency tarafından geliştirilen bir siber saldırıdan kaynaklandığına inanılan WannaCry, dünya çapında 150’den fazla ülkede yaklaşık 235.000 yamalanmamış bilgisayara bulaştı. Microsoft WannaCry yayılmaya başlamadan yaklaşık iki ay önce bilinen bir açık olan güvenlik açığını yamaladı, ancak yine kötü amaçlı yazılımın önüne geçemedi.

4 milyar dolardan fazla zarara yol açan WannaCry’ın en büyük kurbanları arasında İspanyol cep telefonu servis sağlayıcısı Telefónica ve İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetlerinin üçte biri yer aldı.

2. Target

Bir perakendeciye yönelik bilinen ve en büyük siber saldırılardan biri olan Target, 2013 yılındaki tatil sezonunda gerçekleşti. Toplamda yaklaşık 40 milyon kredi kartı numarası ve 70 milyon müşteri kaydı ele geçirildi.

Target saldırısı kendi sunucularında değil, güvenliği ihlal edilmiş üçüncü taraf bir tedarikçinin sunucuları üzerinden başladı. Bir kimlik avı e-postası, bir Fazio Mechanical çalışanını kandırarak Zeus bankacılık truva atı içeren bir yazılım indirmesini sağladı ve bu da bilgisayar korsanlarının Target’ın dahili ağına erişmesini sağladı. Bu saldırı, 47 eyalet ve Columbia Bölgesi ile yapılan 18,5 milyon dolarlık anlaşma da dahil olmak üzere Target’a en az 200 milyon dolara mal oldu.

3. Estonia

Açıkların çoğu şirketleri hedef alsa da, bilgisayar korsanları devletleri de hedef alabilir. 2007 yılında Estonya, bilgisayar korsanlarının saldırısına uğramış ve hem kamu hem de özel sektör kuruluşlarına ait olanlar da dahil olmak üzere yaklaşık altı düzine web sitesi aynı anda çevrimdışı hale getirilmişti. O dönemde bu, tarihte bir ülkeye karşı gerçekleştirilen ilk koordineli siber saldırıydı. Ülke Ağustos 2022’de tekrar saldırıya uğradı, ancak 15 yıl önce öğrendiklerine dayanarak bu siber saldırıları başarıyla püskürtmeyi başardı. 

4. EternalBlue

EternalBlue, National Security Agency (NSA) tarafından Microsoft’un eski işletim sistemlerinde bulunan bir boşluk kullanılarak geliştirilen bir bilgisayar korsanlığı aracıdır. 

Shadow Brokers olarak bilinen bir grup bilgisayar korsanı, Microsoft’un Mart ayında güvenlik açığını tespit edip yamalamasından kısa bir süre sonra Nisan 2017’de EternalBlue’yu sızdırdı. Microsoft güvenlik açığı için bir yama yayınlamış olsa da, çok sayıda kullanıcı güncellemeyi zamanında uygulamadığı için çok fazla hasara neden oldu. Bu siber saldırı, WannaCry ve NotPetya gibi daha zarar verici saldırıların önünü açtı.

5. Petya/NotPetya

WannaCry gibi Petya ve NotPetya da EternalBlue’dan esinlenen fidye yazılım saldırılarıdır. NotPetya, 2017 yılında Ukrayna’yı hedef alan devlet destekli bir Rus saldırısıdır. Ancak, bir Rus petrol şirketi olan Rosneft de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki kuruluşları etkilemiştir.

NotPetya bilgisayarların ana dosya tablolarını (MFT’ler) şifreledi, ancak ödeme yapıldığında bilgisayarların şifresi çözülemedi ve açıklar onları çalışamaz hale getirdi. Petya açıkları 10 milyar dolardan fazla zarara yol açtı.

En Çok Sorulan Sorular

1. Siber güvenlikte exploit nedir?

Siber güvenlikte bir exploit yazılım, donanım veya elektronik sistemlerde istenmeyen davranışlara neden olmak için bir güvenlik açığından yararlanan bir yazılım parçası, bir veri yığını veya bir dizi komut anlamına gelir. Bu, yetkisiz erişim elde etmeyi, rastgele kod çalıştırmayı veya hizmet reddi saldırısına neden olmayı içerebilir.

2. Farklı exploit türleri nelerdir?

Exploit çeşitli türlere ayrılabilir: ağ üzerinden sistemleri hedef alan uzaktan istismarlar; sisteme bir miktar erişim gerektiren yerel istismarlar; istemci uygulamalarındaki güvenlik açıklarını hedef alan istemci tarafı istismarlar ve sunucu yazılımındaki güvenlik açıklarına odaklanan sunucu tarafı istismarları.

3. Arabellek taşması açıkları (buffer overflow exploits) nasıl çalışır?

Arabellek taşması istismarları, bir arabelleğe tutabileceğinden daha fazla veri yazıldığında ortaya çıkar ve verilerin bitişik belleğe taşmasına neden olur. Bu durum kritik bellek alanlarının üzerine yazarak öngörülemeyen davranışlara, çökmelere veya kötü amaçlı kodların yürütülmesine yol açabilir. Bilgisayar korsanları bu taşmalardan faydalanmak ve kötü amaçlı yükler göndermek için girdi verileri oluşturur.

4. Sıfırıncı gün istismarı (zero-day exploit) nedir?

Sıfırıncı gün istismarı, yazılım veya donanımda daha önce bilinmeyen bir güvenlik açığını hedefler. “Sıfırıncı gün” terimi, geliştiricilerin güvenlik açığından yararlanılmadan önce bu açığı düzeltmek için sıfır günü olduğunu belirtir. Bu açıklar, satıcılar ve güvenlik topluluğu tarafından bilinmedikleri için özellikle tehlikelidir ve bir yama yayınlanana kadar sistemleri korumasız bırakır.

5. İşletmeler exploit riskini nasıl azaltabilir?

İşletmeler, bilinen güvenlik açıklarını düzeltmek için düzenli yama yönetimi uygulayarak, istismar girişimlerini tespit etmek için saldırı tespit sistemleri (IDS) kurarak, enjeksiyon saldırılarını önlemek için girdileri doğrulayarak, çalışanlara güvenlik eğitimi vererek ve başarılı istismarların etkisini sınırlamak için güçlü erişim kontrolleri uygulayarak istismar riskini azaltabilir.