FTP Nedir, Nasıl Kullanılır?

File Transfer Protocol (FTP) yani Dosya Transfer Protokolü, bir ağ üzerindeki bilgisayarlar arasında dosya aktarmak için kullanılan standart bir ağ protokolüdür. Bu bir istemci-sunucu protokolüdür, yani bir istemci bilgisayar bir FTP sunucusuna bağlantı kurar ve bu protokolü iki bilgisayar arasında dosya aktarmak için kullanır.

FTP, istemci ile sunucu arasındaki iletişim için bir komut satırı arabirimi (CLI) kullanır. İstemci, sunucudaki dizin yapısında gezinmek, sunucuya dosya yüklemek, sunucudan dosya indirmek ve sunucudaki dosyaları yönetmek için komutları kullanabilir.

FTP, istemci ile sunucu arasındaki iletişimi güvence altına almak için kullanıcı adı ve parola veya genel ve özel anahtarlar gibi farklı kimlik doğrulama mekanizmalarıyla kullanılabilir. Bununla birlikte, veriler ve kimlik bilgileri düz metin olarak iletildiğinden, FTP nispeten güvensiz bir protokol olarak kabul edilir.

FTP, internet üzerinden ve yerel alan ağlarında (LAN’lar) dosya aktarımı için yaygın olarak kullanılır. Ancak, güvenlik endişeleri nedeniyle FTP yerine genellikle Secure File Transfer Protocol (SFTP) ve File Transfer Protocol Secure (FTPS) gibi diğer protokoller de kullanılmaktadır.

FTP Tarihi

Dosya Transfer Protokolü (FTP) ilk olarak 1970’lerin başında MIT’de bir öğrenci olan Abhay Bhushan tarafından ARPANET (internetin öncüsü) üzerindeki bilgisayarlar arasında dosya aktarma aracı olarak geliştirilmiştir.

İlk sürümü C dilinde yazılan FTP, Unix sistemlerinde çalışıyordu ve iki ayrı protokole dayanıyordu: Bağlantı kurmak ve veri aktarmak için Transmission Control Protocol (TCP) ve kontrol mesajlarını işlemek için User Datagram Protocol (UDP).

Yıllar içinde FTP, protokole eklenen yeni özellik ve yeteneklerle gelişti. 1980’lerin ortalarında, Dosya Transfer Protokolü, Internet Engineering Task Force (IETF) tarafından bugün hala kullanılan standart FTP protokolünü tanımlayan RFC 959’da resmileştirildi.

İnternetin ilk günlerinde FTP, Telnet ve Gopher gibi diğer protokollerle birlikte bilgisayarlar arasında dosya aktarmanın birincil yöntemlerinden biriydi. İnternet büyüyüp geliştikçe, FTP’den daha fazla güvenlik ve işlevsellik sağlayan SFTP ve FTPS gibi yeni dosya aktarım protokolleri ortaya çıktı.

Günümüzde FTP, özellikle büyük dosyaların ve medyanın yaygın olarak paylaşıldığı web geliştirme ve içerik yönetimi gibi sektörlerde dosya transferi için yaygın olarak kullanılan bir protokol olmaya devam etmektedir. Yeni protokoller kadar güvenli olmasa da, FTP, internetin altyapısında ve geçmişinde önemli bir rol oynamaya devam etmektedir.

Dosya Transfer Protokolü (FTP) Nasıl Çalışır?

FTP aşağıdaki şekilde çalışır:

• İstemci, sunucunun IP adresini veya alan adını ve FTP bağlantı noktasını (genellikle bağlantı noktası 21) kullanarak FTP sunucusuna bir bağlantı kurar.
• İstemci, bağlantının kimliğini doğrulamak için sunucuya bir kullanıcı adı ve parola gönderir.
• Kimliği doğrulandıktan sonra istemci, sunucunun dizin yapısında gezinmek ve dosyaları yönetmek için sunucuya komutlar gönderebilir. Yaygın komutlar arasında “cd” (dizini değiştir), “ls” (dosyaları listele), “get” (dosya indir), “put” (dosya yükle) ve “delete” (dosya sil) yer alır.
• İstemci bir dosyayı aktarmak istediğinde, sunucuya dosya adı ve konumu ile birlikte bir “get” veya “put” komutu gönderir.
• Sunucu, istemciye bir veri bağlantısı açar (aktif modda) veya istemcinin bir veri bağlantısı açmasını bekler (pasif modda).
• Dosya verileri, veri bağlantısı üzerinden parçalar halinde aktarılır ve her bir yığın alıcı bilgisayar tarafından onaylanır.
• Dosya aktarımı tamamlandıktan sonra veri bağlantısı kapatılır ve istemci ile sunucu komut bağlantısına geri döner.

FTP Türleri

İki ana FTP türü vardır: Standart FTP (standard FTP) ve güvenli FTP (secure FTP).

1. Standart FTP

Standart FTP, internette dosya aktarımları için kullanılan orijinal protokoldür. Kullanıcı adları, parolalar ve dosya içerikleri dahil olmak üzere dosyaları düz metin olarak aktaran güvenli olmayan bir protokoldür. Standart FTP, Windows, macOS ve Linux dahil çoğu işletim sistemi tarafından desteklenir.

2. Güvenli FTP

Güvenli FTP, standart FTP’den daha fazla güvenlik sağlamak için tasarlanmış çeşitli protokoller içerir. Bu protokoller aşağıdakileri içerir:

• FTPS (File Transfer Protocol Secure): FTPS, FTP bağlantısının güvenliğini sağlamak için SSL/TLS şifrelemesi kullanır. Hem kontrol hem de veri kanallarını şifreleyerek standart FTP’ye göre daha güvenli bir alternatif haline getirir. FTPS, FileZilla ve ProFTPd dahil çoğu FTP istemcisi ve sunucusu tarafından desteklenir.
• SFTP (Secure Shell File Transfer Protocol): SFTP aslında bir FTP protokolü değil, şifreleme için SSH (Secure Shell) kullanan güvenli bir dosya aktarım protokolüdür. Dosya aktarım ve komutlar da dahil olmak üzere, geçiş halindeki tüm verileri şifreler. SFTP, OpenSSH ve PuTTY dahil çoğu SSH istemcisi ve sunucusu tarafından desteklenir.
• SCP (Secure Copy Protocol): SCP, şifreleme için SSH kullanan başka bir güvenli dosya aktarım protokolüdür. Kullanıcıların bir ağ üzerinden ana bilgisayarlar arasında dosyaları güvenli bir şekilde kopyalamasına olanak tanır. SCP, çoğu SSH istemcisi ve sunucusu tarafından desteklenir.

FTP’nin Avantajları Nelerdir?

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere FTP’nin çeşitli avantajları ve kullanımları vardır:

1. Kolay Dosya Paylaşımı

FTP, kullanılan işletim sistemlerinden bağımsız olarak bilgisayarlar arasında ve ağlar üzerinden dosya paylaşmanın kolay bir yoludur. Yaygın olarak desteklenen basit ve anlaşılır bir protokoldür.

2. Büyük Dosya Aktarımları

FTP, büyük dosyaları veya birden çok dosyayı aynı anda aktarmanın etkili bir yoludur. Büyük miktarda veriyi işlemek üzere tasarlanmıştır, bu da onu medya dosyalarını ve diğer büyük dosyaları aktarmak için ideal kılar.

3. Uzaktan Erişim

FTP, kullanıcıların uzak sunucularda depolanan dosyalara erişmesine olanak tanıyarak uzak ekipler veya farklı konumlardan dosyalara erişmesi gereken kişiler için kullanışlı hale getirir.

4. Basitleştirilmiş Dosya Yönetimi

FTP, dosyaları ve dizinleri oluşturma, silme, taşıma ve yeniden adlandırma dahil olmak üzere dosyaları yönetmek için kolay bir yol sağlar.

5. Otomasyon

FTP, kullanıcıların düzenli dosya aktarımları veya toplu aktarımlar planlamasına izin verecek şekilde otomatikleştirilebilir. Bu, zamandan tasarruf sağlayabilir ve hata riskini azaltabilir.

6. Uygun Maliyetli

FTP, minimum donanım ve yazılım kaynağı gerektirdiği için düşük maliyetli bir dosya aktarım çözümüdür. Genellikle web hosting hizmetlerine dahildir veya ücretsiz bir araç olarak sağlanır.

FTP’nin Kullanım Alanları

FTP, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli endüstri ve uygulamalarda yaygın olarak kullanılmaktadır:

1. Web Geliştirme

FTP genellikle web geliştiricileri tarafından web sitesi dosyalarını bir web sunucusuna yüklemek ve yönetmek için kullanılır.

2. İçerik Yönetimi

FTP, WordPress ve Drupal dahil olmak üzere içerik yönetim sistemleri (CMS) için içerik ve medya dosyalarını yönetmek için kullanılır.

3. Yedekleme ve Felaket Kurtarma

FTP, önemli veri ve dosyaları yedeklemek için kullanılabilir, bu da bir felaket durumunda kurtarmayı kolaylaştırır.

4. Araştırma ve Akademi

FTP, akademik ortamlarda verileri, araştırma makalelerini ve diğer dosyaları paylaşmak için kullanılır.